Jedburgh. Szlakami wędrówek przygranicznych.

most na rzece Teviot, a w dali ruiny opactwa, Jedburgh

Jedburgh to urocze miasteczko położne około 16 km na północ od granicy z Anglią, w dolinie Jed Water, u dopływu rzeki Teviot. Pierwsze wzmianki o istniejącej na terenie Jedburga osadzie celtyckiej pochodzą z IX w., ale jako datę powstania miasta uznaje się XI w., kiedy to król Szkocji, David I, wybudował na jego obszarze imponujący zamek i opactwo Augustynów, chcąc pokazać światu, na jak wspaniałe budowle może pozwolić sobie rządzone przez jego państwo, nawet na swoich peryferiach.

Główny rynek w Jedburgh

Jedburgh, główny rynek w mieście, widok ze starego więzienia

Jedburgh, stare więzienie, obecnie budynek sądu

Położenie przy granicy z Anglią przysparzało Jedburgowi wiele problemów. Miasteczko było często ofiarą ataków angielskich i angielsko-szkockich potyczek przygranicznych, w wyniku których opactwo zostało ostatecznie obrócone w ruinę w XVI w. W nieco lepszej kondycji ostał się przylegający do klasztoru kościół, będący przez 3 stulecia po reformacji kościołem parafialnym.

Opactwo w Jedburgu zachwyca nawet po 900 latach od jego wybudowania... 

Jedburgh Abbey - pozostałość klasztoru wybudpwanego w XI wieku

Jedburgh Abbey - ruiny opactwa augustyńskiego w Jedburgu

Jedburgh Abbey - ozdobne wrota

kościół przy opactwie w Jedburgh

W średniowieczu Jedburgh był miastem o kluczowym obronnym znaczeniu dla rejonu; stacjonował tam wielki garnizon. Nad miastem górował wspomniany wcześniej zamek królewski, który jednak został całkowicie zburzony  przez samych Szkotów w XV w., aby nie wpadł w ręce Anglików. 

Obecnie na wzgórzu, na którym wznosił się niegdyś zamek znajduje się Muzeum i Więzienie Zamku Jedburgh (Jedburgh Castle Jail and Museum). Budowla pochodzi z XIX w. i niegdyś mieściła humanitarne, postępowe i nowoczesne (jak na standardy dziewiętnastowieczne!) więzienie (stare niehumanitarne więzienie mieści się w budynki zajmowanym aktualnie przez sąd). Z ekspozycji znajdującej się w muzeum zamku możemy dowiedzieć się, jak wyglądało ówczesne życie codzienne więźniów i czym różnił się nowy system więziennictwa od starego.  Zaskakuje między innymi to, że pośród więźniów wiele było dzieci (niektóre miały 9 lat!), a za kraty można było trafić na przykład z powodu bycia bezdomnym, nieposiadania pracy i włóczęgostwa. 

Brama do Muzeum i Więzienia Zamku Jedburgh. Właściwy zamek królewski został zburzony w XV wieku

Muzeum i Więzienie Zamku Jedburgh

Kolejną ważną atrakcją turystyczną Jedburga jest Dom Marii Stuart (Mary Queen of Scots’ House), znajdujący się po przeciwnej stronie centrum miasteczka niż więzienie. Nazwa domu wprowadza w błąd, gdyż Maria Stuart nigdy nie była właścicielką domu, a jedynie gościła w nim przez jakiś czas w 1566 r. Podczas swojego pobytu w tym domu Maria bardzo ciężko zachorowała i w wyniku choroby o miało nie wyzionęła ducha, nie koniecznie więc jej pobyt można zaliczyć to udanych, aczkolwiek później w obliczu tego, co miało ją spotkać, Maria wspominała Jedburgh z sentymentem. 

Dom Marii Stuart (Mary Queen of Scots' House) w Jedburgh

Obecnie w Domu Marii Stuart znajduje się wystawa poświęcona królowej i jej tragicznemu życiu; wnętrze z niezwykłą dbałością zachowuje charakter okresu panowania Marii. Można tam oglądać eksponaty typu: pantofle Marii Stuart, jej listy, fragment szaty, którą miała na sobie podczas egzekucji oraz maskę pośmiertną, wykonaną tuż po egzekucji.

maska pośmiertna Marii Stuart źródło

Marię Stuart współcześni jej opisywali jako kobietę słynącą z niezwykłej urody i wysokiego, zwłaszcza jak na owe czasy, wzrostu; Maria miała podobno ponad metr osiemdziesiąt wzrostu. Przestawiające królową współczesne jej portrety odzwierciedlają raczej XVI-wieczną modę w portretowaniu ludzi niż rzeczywiste rysy twarzy, dlatego też maska pośmiertna, daje nam lepsze wyobrażenie o tym, jak Maria Stuart mogła w rzeczywistości wyglądać. O ile maska jest autentyczna, przedstawia twarz pięknej królowej, która w chwili śmierci liczyła sobie 45 wiosen, z czego ostatnie 19 była więziona przez swoją kuzynkę Elżbietę I.   

Maria Stuart, czyli Mary Queen of Scots, dziewiętnastowieczna replika portretu z 1561 roku, źródło